In verbinding met wat we eten
Omgekat vlees, met bietensap gekleurde tonijn, gehakt met een tintje, want grijs oogt niet lekker. Weten we nog wel wat we eten? “De consument is vervreemd van wat hij eet”, stelt voedselfilosoof Michiel Korthals tijdens de vierde publieksbijeenkomst van Innovatie Toezicht in Arminius in Rotterdam. “Het meeste voedsel is veilig”, nuanceert Rob van Lint, inspecteur-generaal van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA).
Goed eten
“De producent beseft niet meer dat hij voedsel maakt”, stelt Korthals, schrijver van het boek Goed eten en filosoof en emeritus hoogleraar te Wageningen. “De consument beseft niet dat voeding méér is dan je maag vullen.” Daardoor weet een kind – klassiek voorbeeld – niet meer dat melk van een koe komt en spinazie op het land groeit. Oorzaak van de vervreemding is volgens Korthals de perverse prikkel bij boeren van winst maken die er bovendien voor zorgt dat er een monotoon landschap ontstaat. “En de consument weet niet meer wat goed is en wat niet. De twijfel over wat we moeten eten, wat gezond en duurzaam is, groeit bij consumenten.”
Nieuwe risico's
Korthals pleit voor meer verbinding met het productieproces: meer biologische landbouw, meer lokaal, meer diversiteit. “Plaats vruchtenbomen in je tuin zodat kinderen zien hoe moeilijk het is voedsel te produceren.” Al erkent Korthals dat daarin weer nieuwe risico’s schuilen. Rob van Lint, inspecteur-generaal van de NVWA, ziet die risico’s ook. “Kleine ondernemers kunnen moeilijker maatregelen nemen voor al die regels.” Hij controleert niet elke producent. “We doen steekproeven, waarmee we hopen dat ondernemers er op bedacht zijn dat ook zij gecontroleerd kunnen worden. Maar er is geen reden voor ongerustheid: over het algemeen is ons voedsel veilig.”
Giftige tonkabonen
Is Tsjomme Zijlstra van de Rotterdamse bierbrouwerij Kaapse Brouwers een voorbeeld-ondernemer? “Mijn doel is lekker bier maken. Mijn doel is niet veel geld verdienen, behalve een boterham.” Vanuit de Feniks Food Factory in de wijk Katendrecht zorgt Zijlstra ervoor dat mensen feeling krijgen met het brouwproces. Is zijn bier veilig? “Uhm, wij gebruiken Tonkabonen, die in België verboden zijn omdat ze giftig zijn. In Estland wordt er thee van gemaakt en daar leven ze nog. Het geeft net die extra smaak aan het bier.” Zijlstra vindt dat consumenten zelf ook een verantwoordelijkheid hebben om te controleren wat ze eten. Een standpunt dat in het publiek bijval vindt. “Mensen láten zich ook graag bedonderen”, zegt een man. “Anders bestonden die producten ook niet.”
Veiligheid of fraude
Het tv-programma Keuringdienst van Waarde van kro-ncrv onderzoekt zelf voedselkwaliteit en volgt de NVWA op de voet. “Ik heb het idee dat ze echt goed werk doen, maar onder druk van bezuinigingen staan”, zegt presentatrice Sofie van den Enk. “Ze zouden ook op fraude moeten controleren.” Producten die een niet bewezen werking suggereren. Of iets anders zijn dan op het label staat. Van Lint: “Daarvoor hebben we helaas de capaciteit niet. En ik denk dat mensen liever willen dat we controleren of vis niet bedorven is dan of een kwartelei een kwartelei is. We moeten gewoon scherpe keuzes maken.”