Toezichthouders duiken de diepte in op symposium Publiek Vertrouwen
Vier sprekers die het thema ‘publiek vertrouwen’ van diverse kanten belichten. En ruim vijftig deelnemers die veel verdiepende vragen stellen, aangemoedigd door dagvoorzitter Mark Bressers van de Nederlandse Emissieautoriteit. Dat resulteerde donderdag 17 november in de Utrechtse Winkel van Sinkel in een geanimeerd symposium. “We mogen ons groot maken en onze rol pakken.”
Pak die rol!
Toezicht kan door zijn reflectieve rol en aandacht voor de feedbackloop richting beleid en uitvoering een belangrijke rol pakken in het herstel van het publiek vertrouwen in en de gezagswaardigheid van de overheid. En de samenwerking en verbinding tussen de inspecties kan daar in het bijzonder aan bijdragen. Dat was de gezamenlijke conclusie aan het eind van het symposium. “Mandaat is niet onze bestemming. We mogen ons groot maken en onze rol pakken”, zo vatte Mark Bressers samen.
Reputatie en handhaving
Lauren Fahy van de Universiteit Utrecht deelde als eerste spreker de uitkomsten van het eerste deel van het wetenschappelijk onderzoek dat momenteel plaatsvindt onder de noemer Toezicht met Gezag. Daarvoor is medewerkers van toezichthouders gevraagd naar de elementen die in hun ogen het meest bijdragen aan de reputatie van hun inspectie. In het verleden zocht men dat vooral in de resultaten van het werk en de communicatie daarover én institutionele factoren zoals het mandaat van hun organisatie. Het eerste element is gebleven, maar het institutionele element is nu bijna helemaal weggevallen en vervangen door het beeld van hun organisatie in de media.
Hoog vertrouwen in Nederlandse inspecties
Stephan Grimmelikhuijsen, eveneens van de Universiteit Utrecht, vertelde vervolgens over het internationale onderzoek TiGRE: Trust in Governance and Regulation in Europe. Zorgen een strikte opvatting van de regels en een dwingend optreden van inspecties - in tegenstelling tot zachtere maatregelen en dialoog met de ondertoezichtstaande - tot meer vertrouwen? Die aanname is onderzocht onder burgers van Duitsland, Denemarken, Noorwegen, Israël, België en Nederland. De handhavingsstijl blijkt weinig effect te hebben op het vertrouwen van burgers in inspecties en helemaal geen effect op het vertrouwen in de sectoren zelf. Het vertrouwen onder Nederlandse burgers in inspecties bleek het hoogst. Dit hoge vertrouwen geeft ruimte aan de Nederlandse toezichthouders om iets te kunnen betekenen in het versterken van het vertrouwen in de overheid als geheel.
Reflectie moet
Na de twee wetenschappers belichtte Rits de Boer, inspecteur-generaal van de Nederlandse Arbeidsinspectie de verschillende frames die er zijn over inspecties: waakhond van publieke belangen of schoothondje van de minister? Onafhankelijk of onderdeel van de Haagse kaasstolp? Die frames hebben invloed op de beoordeling van je prestaties. Met de emancipatie van het toezicht de afgelopen jaren is het belang van reflectief toezicht sterk toegenomen. Het bewoog hem ertoe om het traditionele jaarverslag anders aan te pakken: minder nadruk op cijfers en feiten, meer ruimte voor verhalen uit de praktijk en voor reflectie. In het jaarverslag over 2021 deelde De Boer daarom zijn reflecties op de mechanismes rond arbeidsmigratie en de negatieve effecten daarvan op de arbeidsmigranten en de samenleving. Door dit soort reflecties wil De Boer bijdragen aan de versterking van het vertrouwen in toezicht.
Gezagswaardigheid overheid onder druk
Als vierde en laatste spreker gaf Katrien Termeer van de Raad voor het Openbaar Bestuur een presentatie over het gezag van de overheid en hoe dat te herwinnen? “Geef burgers nooit de schuld van je eigen afnemende gezag”, was een belangrijk advies. Zij stelde dat het vooral om ‘gezagswaardigheid’ gaat. En dat gaat over de elementen bekwaamheid, betrouwbaarheid en betrokkenheid. Op alle drie zijn tekorten te constateren, aldus Termeer. Een tekort in bekwaamheid omdat er macht is overgedragen aan marktpartijen en er veel kennis verloren is gegaan; een tekort in betrouwbaarheid omdat het gevoel van verantwoordelijkheid voor de gevolgen van beleid soms ontbreekt en een tekort aan betrokkenheid door een steeds verdere digitalisering van processen.
Agenda voor herstel
Dit vraagt om een agenda voor herstel en dus investeren in die drie B’s. Investeren in inhoudelijke expertise en meer gebruikmaken van ervaringsdeskundigheid; minder focus op efficiëntie en meer op het herkennen van de morele dimensies van overheidsoptreden; en vernieuwen en versterken van verbindingen tussen bestuur en de wereld van de burger. Door zijn reflectieve rol goed in te vullen en aandacht te vragen voor de feedbackloop richting uitvoering en beleid kan toezicht concreet bijdragen aan de versterking van alle B’s.
Presentaties
De presentaties van de sprekers staan hier op het Netwerk Publiek Toezicht, de besloten community voor ambtenaren die werkzaam zijn in het toezicht. Nog geen lid, maar wel werkzaam bij de overheid en in het toezicht? Met een paar klikken kun je je hier aanmelden.
