Coalitieakkoord bevat goed nieuws voor inspecties
Vandaag, 15 december 2021, verscheen het coalitieakkoord van VVD, D66, CDA en ChristenUnie, onder de titel ‘Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’. Het akkoord bevat goed nieuws voor de inspecties: extra middelen en een Wet op de rijksinspecties. Ook worden enkele inspecties apart genoemd, in verband met prioriteiten op hun domein.
Functioneren van de overheid
Het nieuwe akkoord schenkt veel aandacht aan het functioneren van de overheid. Al meteen in het eerste hoofdstuk, ‘Democratische rechtsorde’, wordt beschreven wat er nodig is om dat functioneren te verbeteren.
Mensen moeten “altijd persoonlijk in contact kunnen komen met de overheid”.
Verder wil het kabinet wetten beoordelen op eenvoud, menselijke maat en uitvoerbaarheid.
“Het mag niet zo zijn dat mensen die onbedoeld een fout maken, direct als fraudeur worden bestempeld. In de uitvoering moet ruimte zijn om af te wijken als de gevolgen voor mensen onevenredig groot zijn. Waar mogelijk krijgen professionals in de uitvoering meer beslisruimte. We nemen daarvoor hardheidsclausules op in de wet.”
Nieuwe wetten worden onderworpen aan extra toetsen: een ‘doenvermogenstoets’ en mogelijk een ‘generatietoets’, en een jaar na invoering een ‘invoeringstoets’.
Extra geld én wet voor toezicht
Toezichthouders, waarbij expliciet de inspecties worden genoemd, krijgen extra middelen “om hun taken goed te kunnen uitvoeren”. En reeds op pagina2 staat:
“We zorgen voor een betere borging van de onafhankelijkheid van inspecties. Het kabinet zal daartoe een voorstel uitwerken voor een Wet op de rijksinspecties.”
Daarmee geeft het nieuwe kabinet gehoor aan het pleidooi van de Inspectieraad voor zo’n wet.
Individuele inspecties
Het coalitieakkoord is verder hoofdzakelijk per sector ingericht: per sector wordt een groot aantal maatregelen afgekondigd. Welke maatregelen van invloed zijn op het werk van inspecties is niet meteen te overzien, maar een aantal inspecties wordt bij naam genoemd:
- Er komt een verbod op het gebruik van lesmaterialen die kinderen antidemocratische of anti-rechtsstatelijke waarden aanleren. De onderwijsinspectie beoordeelt bij klachten of lesmateriaal in strijd is met de rechtsstaat.
- We waarborgen de sociale veiligheid en gelijke behandeling op iedere school voor leerling en leraar, zodat ieder kind en iedere leraar veilig onderwijs geniet. De inspectie zet extra in op sociale veiligheid, krijgt ook tot taak in te gaan op individuele klachten en doet aangifte indien nodig. We breiden de wet sociale veiligheid uit met leraren.
- We zorgen ook dat ouders geholpen en gehoord worden. Er komt een onafhankelijk meldpunt Sociale Onveiligheid voor kinderen en ouders als onderdeel van de (vertrouwens)inspectie.
- We versterken de positie van de Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit (NVWA). Dit vraagt een aanzienlijke publieke investering in de publieke taken van de NVWA. Keuring en toezicht worden gescheiden. Daarnaast ambiëren we voor de retribueerbare activiteiten kostendekkende tarieven. We hervormen het tariefgebouw om te komen tot arrangementen en abonnementen die differentiëren naar bedrijfsgrootte en die goed gedrag en naleving belonen.
Algoritmewaakhond
Het kabinet gaat wettelijk regelen dat algoritmes worden gecontroleerd op transparantie, discriminatie en willekeur. Een algoritmetoezichthouder gaat dat bewaken.
Geleidelijk zal meer zicht ontstaan op de betrokkenheid van inspecties bij andere speerpunten van het nieuwe kabinet.